Egzoz Gazı Sıcaklık Sensörü Nedir? Görevi Arızası Çalışması
Egzoz Gazı Sıcaklık Sensörünün Görevi Nedir? (Egzoz gazı ısı sensörü)
Egzoz gazı sıcaklık sensörü benzinli ve dizel araçlarda, yakıt sarfiyatını iyileştirmek, egzoz emisyonlarını düşürmek amacıyla (katalitik konvertör ve dizel partikül filtresinin çalışmasını düzenlemek ve denetlemek), egzoz gazı sıcaklığının aşırı artmasını önlemek ve turbo şarj-katalitik konvertör-dizel partikül filtresi gibi parçaların zarar görmesini önlemek amacıyla kullanılmaktadır.
Egzoz gazı sıcaklık sensörü egzoz sisteminde birden çok amaç için, ve genelde birden çok sayıda kullanılabilmektedir. Örneğin, SCR (Selective Catalytic Reduction-Seçici Katalitik İndirgeme- Azotoksit İndirgeme ) Sisteminde, turbo şarj girişinde, Katalitik konvertörde ve dizel partikül filtresi elemanlarında, egzoz sıcaklık sensörleri kullanılmaktadır. Bu sensörlerin tam olarak kullanım yerleri ve sensör sayıları modele göre değişiklik gösterebilir.
Egzoz Gazı Sıcaklık Sensörünün Çalışma Prensibi Nasıldır?
Egzoz gazı sıcaklık sensörü (PTC: Positive temperature coefficient- pozitif sıcaklık katsayılı) yapıdadır. Sensörün maruz kaldığı sıcaklık arttıkça, direnci de artacaktır. Sensörde sıcaklık değişimine bağlı olarak gerçekleşen bu direnç değişimi, sensörü kontrol eden elektronik devre aracılığıyla voltaj sinyaline dönüştürülerek, motor kontrol ünitesine (ECU) iletir. Egzoz sıcaklık sensörleri, -40 santigrat dereceden +1000 santigrat dereceye kadar aralıktaki sıcaklık değerini ölçebilir.
Egzoz sıcaklık sensörü, tüp şeklinde egzoz hattının içine girmiş ve sıkıca vidalanmıştır. Sensör paslanmaz çelikle kaplanarak korumaya alınmıştır. Sensörün arka kısmında elektrik bağlantı soketi bulunurken, uç kısmındaki tüp yapının içinde, sıcaklığı algılayarak direnci değişen termistör bulunur.
Egzoz gazı sıcaklık sensörü nerededir? (Egzoz gazı sıcaklık araçta motordaki konumu)
*Katalitik konvertörden (Dizel oksidayson katalizöründen) önce, ve/veya
*Dizel partikül filtresinden önce (bazı modellerde dizel partikül filtresinden önce ve sonra iki adet bulunur)
*Bazı modellerde egzoz manifoldu çıkışında, turbo şarjdan önce bulunur.
Egzoz hattı boyunca, kullanılan egzoz donanımlarına bağlı olarak sensörün sayısı ve konumu değişecektir.
Egzoz gazı sıcaklık sensörü çeşitleri:
Partikül filtresinden önce bulunan egzoz gazı sıcaklık sensörünün görevi nedir? Nasıl çalışır?
Turbo şarjdan sonra, dizel partikül filtresinden önce bulunur. Dizel partikül filtresinin girişindeki egzoz gazı sıcaklığını ölçerek elektronik kontrol ünitesine gönderir. Motora giren hava miktarını ölçen Debimetre (hava kütle ölçer) sinyali + egzoz gazı basıncı sensöründen gelen egzoz gazı basınç bilgisi + Partikül filtresinin giriş ve çıkışında bulunan sıcaklık sensörlerinden gelen egzoz gazı sıcaklık bilgileri bir arada kullanılarak, dizel partikül filtresini durumu (yükü-doluluk oranı) hesaplanır. Ayrıca partikül filtresini çok yüksek egzoz gazı sıcaklıklarından korumak için kullanılır.
*Partikül filtresinden önceki egzoz gazı sıcaklık sensörü arızası nedir ?
Partikül filtresinden önce bulunan egzoz gazı sıcaklık sensörü arızalandığında, gösterge panelinde dizel partikül filtresi arıza lambası yanar, motor çalışmaya devam eder. Partikül filtresinin durumu hesaplanamadığından, ECU, yapılan kilometreye ve motorun çalışma saatine göre belirli aralıklarla, partikül filtresinin rejenerasyon işlemine alır.
Partikül filtresinden sonraki egzoz gazı sıcaklık sensörünün görevi nedir? Nasıl çalışır?
Dizel partikül filtresinden sonra bulunur. Dizel partikül filtresinin çıkışındaki egzoz gazı sıcaklığını ölçerek elektronik kontrol ünitesine gönderir.
Motor kontrol ünitesi, gaz vermeden sürüş sırasında gecikmeli enjeksiyon için enjeksiyon miktarını ayarlamak için partikül filtresinden sonraki sıcaklık sensörünün sinyalini kullanır. Partikül filtresinden sonraki egzoz gazı sıcaklığı ne kadar yüksek olursa, enjeksiyon miktarı o oranda düşük olur.
Turbo Şarjdaki Egzoz Sıcaklık Sensörünün Görevi nedir? Nasıl Çalışır?
Egzoz manifoldu çıkışında, turbo şarjın girişinde (türbin girişi) bulunur. Görevi; turbodan önceki egzoz gazının sıcaklığını ölçerek motor kontrol ünitesine (ECU) göndermektir.
Turbo şarj egzoz gazı sıcaklık sensörünün gönderdiği sıcaklık bilgisi, motor kontrol ünitesi tarafından, enjeksiyon zamanlaması ve partikül filtresinin rejenerasyon (yenileme) işlemi yapabilmesi için, ardıl (fazladan - gecikmeli) yakıt enjeksiyon miktarının hesaplanması için kullanılır. (Not: ECU, dizel partikül filtresinde biriken kurumları yakmak için, egzoz zamanında enjektörlerin bir miktar mazot püskürtmesini sağlar, böylece bu mazot, partikül filtresindeki birikmiş kurumları yakarak, filtreyi temizler.)
Bunun dışında Turbo şarj egzoz gazı sıcaklık sensörü, turbo şarjın aşırı sıcaklıklara maruz kalmasını önler.
Turbo Şarjdaki Egzoz Sıcaklık Sensörü Arızası Nedir?
Turbo şarj egzoz gazı sıcaklık sensörü arızalandığında (sinyal göndermediğinde), turbo şarj aşırı yüksek sıcaklıklardan korunamaz hale gelir. Dizel partikül filtresinde rejenerasyon (yenileme) işlemi yapılamaz. EGR sistemi devre dışı bırakılır. Sürücü gösterge panelinde arıza lambası (kızdırma bujisi ışığı) yanar. En kısa sürede yetkili servise gidilmesi gerekir.
Egzozdan Siyah - Beyaz ve Mavi Duman Gelmesinin Sebepleri
Egzozdan siyah duman çıkmasının sebebi nedir ? Dizel araç neden siyah duman atar?
Aracın egzozundan çıkan dumanın rengi bize motorun arızası ve çalışması hakkında bazı bilgiler verir.
Tüm sürüş koşulları ve motor devirlerinde aracın egzozundan sürekli siyah duman çıkıyorsa, motor zengin karışımla çalışıyor demektir. Yani yanma odasına olması gerekenden daha fazla yakıt giriyor demektir. Bu durumda enjektörleri kontrol etmek gerekir.
Motorun zengin karışımla çalışması, çok faza HC (hidrokarbon – is - kurum) emisyonuna sebep olacaktır, bu durum katalitik konvertörün zarar görmesine-tıkanmasına sebep olabilir. Bazen de motora uygun miktarda yakıt gönderilmesine rağmen, yeterince hava (oksijen) alınamıyor olabilir, bu durumda da zengin karışım (az hava-fazla yakıt) meydana gelir ve egzozdan siyah duman atabilir.
Yakıt sisteminde, yakıt geri dönüş hattında tıkanıklık olması, enjektörlerin arızalı olması, sızdırma-damlama yapması, silindir supap mekanizmasının kurum bağlaması gibi durumlarda motor siyah duman oluşur.
Enjeksiyon sistemine bakım yaptırılması, karbon temizliği (carbon clean) yapılması sorunu çözebilir.
Dizel araçlarda zamanla supaplarda, enjektörde, yanma odasında (piston kafasında), emme ve egzoz kanallarında, egr valfinde, kurum bağlama (karbon-is birikimi) meydana gelmektedir. Karbon temizleme işlemi özel sıvı ve temizlik kitleriyle hem özel hem yetkili servislerde yapılabilmektedir. Temizlik sonrası performans ve yakıt tüketiminde iyileşmeler görülmektedir.
Karbon temizliği hem dizel hem de benzinli araçlarda yapılmaktadır.
Egzozdan Mavi Duman Çıkmasının Sebebi Nedir ? Egzozdan Neden Mavi-gri Duman Çıkar ?
Motor yağ yaktığında, egzozdan gri-mavi renkte duman çıkar.
Motorun yağ yakmasının temel sebepleri;
*Piston yağ segmanlarının aşınmış olması silindir duvarlarındaki yağı sıyırmaması, böylece silindir duvarında kalan yağın, yanma sırasında yakıtla beraber yanması. Piston segmanlarının ve silindir duvarlarının aşınmış olması, motorun üfleme yapmasına sebep olur.
*Silindir kapağında supap sistemindeki arızalardır. Supaplar silindir kapağı içerisinde çalışırlar ve sapları supap keçesinin içerisinde aşağı-yukarı hareket eder. Supap keçeleriniz ezilmesi-yırtılması ve sızdırmazlık özelliğinin kaybolmasıyla, külbütör kapağındaki motor yağı, silindirlerin içerisine sızar ve motor yağ yakar. Supap sapı ve supap kılavuz delikleri (supap gaydı) arasındaki boşluk aşınmadan dolayı artmışsa, bu boşluklardan da motor yağı silindir içerisine sızabilir, motor yağ yakar.
* Silindir kapak contasının yanması sonucu, yağ kanallarındaki yağ, yanma odasına geçebilir ve motor yağ yakar. Silindir kapak contası yanmasının diğer belirtileri; su kanallarındaki (Ceketler) suyun yanma odasına akması ve beyaz duman atması, motorun hararet yapması, motor gücünün çok azalması vb. dır.
*Turbo şarjda, turbo mili yataklarının veya burçlarının bozulmasıyla, turboyu yağlayan motor yağının emme manifoldu veya egzoz hattına sızması sonucu da egzozda gri-mavi duman oluşabilir.
* Karter havalandırma sistemindeki pcv valfinin kapalı konumda sıkışıp kalması da egzozdan mavi-gri duman çıkmasına sebep olabilir.
Egzozdan Beyaz Duman Çıkmasının Sebebi Nedir ? (Egzozdan Beyaz Duman Atması)
Aracın egzozundan beyaz duman çıkıyorsa, motor yanma odasına su giriyor demektir. Silindir kapak contasının yanlış takılmış olması veya contanın yanmış olması veya contanın kısmen bozulmuş olması, su ceketlerinde (silindir kapağı ve motor bloğu su kanallarının birleşim yerlerinde) dolaşan suyun, yanma odasına geçmesine sebep olur. Bunun dışında motor bloğunda veya silindir kapağında oluşabilecek bir çatlak da suyun veya yağın yanma odasına sızmasına sebep olabilir. Bu ciddi ve masraflı bir arıza olacaktır.
Not: Soğuk kış günlerinde sabah ilk çalıştırmalarda egzozdan beyaz duman çıkması normaldir.